Σώζεις μια ζωή, σώζεις τον κόσμο

Η ταινία ΜΙΑ ΖΩΗ παρουσιάζεται στον κινηματογράφο Πάνθεον 8 με 14 Φεβρουαρίου στις 20.30 και  αφηγείται την αληθινή ιστορία του Sir Nicholas 'Nicky' Winton, ενός νεαρού άνδρα που ζούσε στο Λονδίνο, τον οποίο υποδύεται ο Johnny Flynn, ο οποίος, μαζί με τον Trevor Chadwick (τον ρόλο του Alex Sharp) και την Doreen Warriner (την υποδύεται η Romola Garai) της Βρετανικής Επιτροπής για τους Πρόσφυγες στην Τσεχοσλοβακία, έσωσε 669 παιδιά από τους Ναζί, κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Nicky επισκέφτηκε την Πράγα τον Δεκέμβριο του 1938 και βρήκε οικογένειες που είχαν εγκαταλείψει τη Γερμανία και την Αυστρία εξαιτίας της ανόδου των Ναζί στην εξουσία, ζώντας σε απελπιστικές συνθήκες με ελάχιστο ή καθόλου καταφύγιο και τρόφιμα, και υπό την απειλή της ναζιστικής εισβολής. Αμέσως κατάλαβε ότι ήταν αγώνας με τον χρόνο. Πόσα παιδιά θα μπορούσε να σώσει αυτός και η ομάδα του πριν κλείσουν τα σύνορα;

Παρά το γεγονός ότι αντιμετώπισε σημαντικά εμπόδια, ο Winton οργάνωσε τρένα και πτήσεις για να μεταφέρει αυτά τα παιδιά στην ασφάλεια της Αγγλίας. Η αδυσώπητη αποφασιστικότητα και η ανιδιοτέλεια ενός απλού ανθρώπου, έγιναν πραγματική αιτία έμπνευσης.
Πενήντα χρόνια αργότερα, στο 1988, ο Nicky (τον οποίο υποδύεται σε αυτή την ηλικία ο βραβευμένος με Όσκαρ, Anthony Hopkins) ζει στοιχειωμένος από τη μοίρα των παιδιών που δεν κατάφερε να φέρει σε ασφάλεια στην Αγγλία. Κατηγορεί πάντα τον εαυτό του που δεν έκανε περισσότερα, ενώ βιώνει μεγάλη συναισθηματική αναταραχή μετά τον πόλεμο, στοιχειωμένος από τις οδυνηρές αναμνήσεις.

Όμως όταν μια ζωντανή τηλεοπτική εκπομπή του BBC, το «That’s Life!», τον καλεί, μια έκπληξη τον περιμένει. Γνωρίζει ότι θα αναφερθούν σε αυτόν και το έργο του, αυτό που δεν γνωρίζει όμως, είναι ότι πρόκειται να γνωρίσει μερικά από τα παιδιά, ενήλικες πλέον, που έσωσε το 1939. Μετά από αυτή την επαφή, αρχίζει να συμβιβάζεται με τις ενοχές και τη θλίψη που κουβαλούσε για πέντε δεκαετίες.

 Το Βιβλίο & η Παραγωγή

Οι παραγωγοί Emile Sherman και Iain Canning συζήτησαν για πρώτη φορά την ιστορία του Nicholas Winton πριν από περισσότερα από 15 χρόνια, έχοντας δει ένα απόσπασμα της εκπομπής «That’s Life!». Η Emile Sherman λέει, «Ξέραμε ότι το πρώτο βήμα ήταν να γνωρίσουμε τον Nicholas Winton, ο οποίος μπορούσαμε να πούμε από το κλιπ ότι θα ήταν ένας πολύ ταπεινός άνθρωπος». Ο Iain Canning συνεχίζει, «Ήμασταν πολύ τυχεροί που είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον Nicholas Winton πριν πεθάνει. Ήταν το πιο σεμνό, γενναιόδωρο ανθρώπινο πλάσμα, που ένιωθε ότι η ταινία δεν έπρεπε να τον δοξάζει, αλλά να γιορτάζει πώς οι πιο συνηθισμένοι άνθρωποι μπορούν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο».

Με την ευλογία της κόρης του Nicholas, Barbara Winton, οι σεναριογράφοι Lucinda Coxon & Nick Drake ξεκίνησαν τη διασκευή του βιβλίου της Barbara «If It’s Not Impossible». Ο Drake παραθέτει, «Χάρηκα που ήμουν μέρος του έργου - κυρίως επειδή ο πατέρας και ο παππούς μου είναι πρόσφυγες από την Τσεχοσλοβακία. Με τράβηξε αμέσως η δυνατότητα να γράψω μια ιστορία που να περικλείει και την προσωπική μου οικογένεια».

Σε συνεργασία με την Barbara Winton, η ομάδα απέκτησε πρόσβαση στα αρχεία και τις επιστολές του Nicky. Ο σκηνοθέτης James Hawes λέει ότι υπάρχει ένα χαρακτηριστικό των γενεών που αντιμετώπισαν την απανθρωπιά του πολέμου: «Πρέπει να βάλουμε τον εαυτό μας στο μυαλό αυτής της γενιάς. Δεν μιλάνε για τον πόλεμο. Είμαι σίγουρος ότι πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν πρόγονους που έχουν αναμνήσεις από τον πόλεμο και δεν μιλούν γι' αυτόν, γιατί ήταν απαίσιο πράγμα».

Το βιβλίο της Barbara Winton ήταν μια βασική πηγή για το καστ. Εξηγώντας πώς αντιλήφθηκε την Babi, τη μητέρα του Nicky & γιαγιά της Barbara, η Helena Bonham Carter εξηγεί: «Η Barbara πήρε το όνομά της από την Babi. Ήμουν πολύ τυχερή που μίλησα με εκείνη, που είχα και την δική της οπτική ως εγγονή, αλλά η Babi ήταν παντού μέσα στο βιβλίο της».

Ο Johnny Flynn, στο ρόλο του νεαρού Nicky, προσθέτει: «Το βιβλίο της Barbara ήταν ένα ουσιαστικό κομμάτι της έρευνας για μένα, μαζί με πολλά άλλα βιβλία, συμπεριλαμβανομένου ενός που συνέγραψε η Vera Gissing (ένα από τα παιδιά που έσωσε ο Nicky)».

Καθώς ο Hopkins ήταν προσηλωμένος στο ρόλο του μεγαλύτερου Winton, άρχισε η αναζήτηση για να βρεθεί ο κατάλληλος ηθοποιός με ψυχή για να υποδυθεί το νεαρό Nicky, που θα ταίριαζε με την εμφάνιση και το στυλ του Χόπκινς. Ο παραγωγός Guy Heeley θυμάται, «Αποφασίσαμε από νωρίς να γυρίσουμε το υλικό με τον Anthony πρώτο και τον Johnny δεύτερο, έτσι ώστε ο Johnny να δει πώς κινήθηκε ο Anthony και ποια χαρακτηριστικά του μεγαλύτερου άντρα διάλεξε ο Anthony». Ο Flynn επισκέφτηκε το σετ όταν ο Hopkins γύριζε στο Ηνωμένο Βασίλειο και λέει: «Προσπαθώντας να περάσω στην ερμηνεία του Anthony και προσπαθώντας να βεβαιωθώ ότι υπήρχε μια γέφυρα μεταξύ μας, παρακολούθησα και μελέτησα την κίνησή του, τον ρυθμό του». Ο Heeley συνεχίζει, «Κατάφεραν να ενωθούν ως ένα, καταγράφοντας την ένταση και την ευπάθεια αυτού του ανθρώπου που έκανε αυτό το απίστευτο πράγμα, αλλά δεν είχε την ευκαιρία να το συζητήσει».

Οι μέρες παραγωγής περιελάμβαναν μεγάλες, πολύ περίπλοκες σκηνές που έφταναν σε πέντε ή έξι σελίδες, εξηγεί ο Heeley, «Ο Anthony είναι ένας από τους πιο καταπληκτικούς ανθρώπους που υπάρχουν σε ένα σετ. Ήθελε να κάνει σπουδαία δουλειά, και όσο πιο δύσκολο ήταν, τόσο πιο ενθουσιασμένος ήταν για τη δουλειά, του άρεσε η πρόκληση».

Τα παιδιά του Nicky
Τα παιδιά που σώθηκαν στη Διάσωση της Πράγας αναφέρονται ως «Kinder» ή «Τα παιδιά του Nicky». Ο όρος «Kindertransport» αναφέρεται επίσημα στο πρόγραμμα που διοργανώνει το Ηνωμένο Βασίλειο. Με την πάροδο του χρόνου, ο όρος «kindertransport» έφτασε να καλύπτει στην καθομιλουμένη κάθε διάσωση παιδιών προσφύγων από μέρη που κινδυνεύουν από τον έλεγχο των Ναζί.

Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 6.000 άνθρωποι ζωντανοί σήμερα λόγω της διάσωσης της Πράγας. Περιγράφοντας τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν ο Winton και η ομάδα για να φέρουν τα παιδιά με ασφάλεια στο Ηνωμένο Βασίλειο και να βρουν οικογένειες υποδοχής, ο Hawes εξηγεί, «Υπήρχε μια πεποίθηση στο Ηνωμένο Βασίλειο ότι δεν κινδύνευαν. Πολλοί άνθρωποι λένε, ‘είναι μια χαρά, δεν υπάρχει πρόβλημα, είναι στην Πράγα, δεν είναι στην Αυστρία ή τη Γερμανία’. Μια άλλη πρόκληση ήταν η βρετανική γραφειοκρατία και η ξενοφοβία: οι εφημερίδες και οι πολιτικοί έλεγαν: ‘Είμαστε ένα μικρό νησί με πολύ κόσμο. Δεν υπάρχει χώρος για περισσότερους ανθρώπους εδώ’. Ο Nicky έπρεπε να καταπολεμήσει αυτήν την προκατάληψη, αυξάνοντας τη συνείδηση της κοινής γνώμης, γράφοντας άρθρα – πολύ πριν από το Διαδίκτυο, όπου έπρεπε με κάποιο τρόπο να μεταφέρει το μήνυμα μέσω των εφημερίδων, από στόμα σε στόμα, θεσμούς, επιστολές, ώστε αρκετός κόσμος να τον υποστηρίξει».

Ο Flynn προσθέτει, «Ο Nicky δεν ήταν πραγματικά τόσο μεγαλύτερος από μερικά από αυτά τα παιδιά. Μπορείτε να το καταλάβετε από τον τρόπο που τα φωτογράφιζε και τις λεπτομέρειες που κράτησε για αυτά, πόσο τον συγκίνησαν αυτά τα παιδιά που βρίσκονταν σε αυτή την απελπιστική κατάσταση. Αλλά ήταν σχεδόν πέρα από κάθε φαντασία να ζητάμε από αυτούς τους ανθρώπους που έχουν ήδη υποφέρει τόσο πολύ, να αποχωριστούν τα δικά τους παιδιά, μερικές φορές χωρίζοντας τα αδέρφια μεταξύ τους επειδή μια οικογένεια μπορούσε να πάρει μόνο ένα παιδί. Έπρεπε να τους πείσει να το κάνουν αυτό, να το εφαρμόσει σε όλη τη νομοθεσία και να το ολοκληρώσει, κάτι που χρειαζόταν τόσο συναισθηματική δύναμη».

‘That’s Life!’

Το διάσημο κλιπ, που παρακολουθείται τακτικά από εκατομμύρια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προβάλλεται κάθε χρόνο από τα σχολεία την Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Η σεναριογράφος Coxon παραδέχεται, «Ο φόβος σου όταν αντιμετωπίζεις ένα έργο σαν αυτό είναι ότι δεν θα ανταποκριθείς σε αυτό το κλιπ».

Ο James Hawes (και μερικά άλλα συνεργεία) είχε μια ιδιαίτερη σχέση με το "That's Life", έχοντας δουλέψει στο πρωτότυπο σόου ως μια από τις πρώτες του δουλειές στη βιομηχανία, η οποία βοήθησε στην πιστή αναπαράσταση του στούντιο του BBC της δεκαετίας του 1980 (χρησιμοποιώντας την εμβληματική εξωτερική είσοδο στο παλιό κτίριο του BBC Wood Lane για την άφιξη του Anthony Hopkins ως Nicholas Winton).

Οι παραγωγοί εξηγούν την απόφαση να εντοπίσουν και να προσκαλέσουν τα «παιδιά του Nicky» και τους συγγενείς τους να εμφανιστούν την ημέρα του γυρίσματος, εκπροσωπώντας τις οικογένειές τους: «Ήταν καθήκον μας στην ιστορία να προσκαλέσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες οικογένειες και ήρθαν από όλο τον κόσμο για να συμμετάσχουν στα γυρίσματα εκείνης της ημέρας. Εκείνη την ημέρα, τα γυρίσματα της αναπαραγωγής της σκηνής «That's Life» με όλους όρθιους ήταν μια βαθιά συγκινητική στιγμή και όλοι στο πλατό είχαν δάκρυα στα μάτια τους».

Ο Anthony Hopkins θυμάται, «Ήταν σαν μια κλωτσιά στο στήθος όταν μπήκαν όλοι οι απόγονοι, ήταν δύσκολο να προσπαθήσεις να μην είσαι συναισθηματικός, αλλά ήταν πολύ συγκινητικό. Ελπίζω μόνο ότι αυτό θα στείλει ένα μήνυμα για να μην ξεχνάμε πια, γιατί ξεχνάμε τόσο γρήγορα».