Το Τμήμα Νεότερου και Σύγχρονου Πολιτισμού του Υφυπουργείου Πολιτισμού ανακοίνωσε την Πέμπτη 12 Οκτωβρίου τα αποτελέσματα του διαγωνισμού για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας για εκδόσεις του έτους 2022.

Τα βραβεία θα επιδοθούν από την Υφυπουργό Πολιτισμού Δρα Βασιλική Κασσιανίδου, σε ειδική τελετή, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 5 Δεκεμβρίου 2023.

1. Ποίηση
Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για εκδόσεις του έτους 2022, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στον Παναγιώτη Νικολαΐδη για το έργο του Ριμαχό (εκδόσεις Σμίλη).

Σκεπτικό βράβευσης:
Στα ποιήματα της συλλογής Ριμαχό του Παναγιώτη Νικολαΐδη το προσωπικό βίωμα διαπλέκεται με το συλλογικό δράμα. Ο ποιητής, κληρονόμος του τραύματος του 1974, καθώς ανήκει σε μια νεότερη ποιητική γενιά, με έμμεση βιωματική σχέση με την εισβολή, διαμορφώνει έναν ιδιωτικό ποιητικό κώδικα υψηλού τόνου και ελεγειακής πυκνότητας, ρεαλιστικό και συγχρόνως μεταφορικό, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα σύγχρονη, η οποία ενσωματώνει λειτουργικά και την κυπριακή διάλεκτο. Στον πυρήνα αυτού του ποιητικού εγχειρήματος ο Νικολαΐδης τοποθετεί μια ποιητική περσόνα, τον Ριμαχό, η οποία πρωτοεμφανίστηκε πριν από πενήντα χρόνια στο έργο του Κυριάκου Χαραλαμπίδη και ακολούθως εμβολιάστηκε στο έργο άλλων Κύπριων ποιητών: του Παντελή Μηχανικού, του Κώστα Βασιλείου και του Σάββα Παύλου. Με αυτό τον τρόπο, με την ανάκληση στη σημερινή πραγματικότητα μιας φασματικής μορφής, προεκτείνει μια ποιητική παράδοση και εντάσσει τη συλλογή σε ένα διακειμενικό πλέγμα (σε αυτό το πλέγμα εντάσσονται στο τελευταίο μέρος της συλλογής και τα Γράμματα του Ριμαχό στη Ριμαχόνα – φασματική, επίσης, μορφή, η οποία πρωτοεμφανίστηκε στο έργο του Κ. Βασιλείου) συστήνοντας πολλαπλά σημασιακά επίπεδα. Ο Ριμαχό του Παναγιώτη Νικολαΐδη είναι μια πολυδιάστατη ποιητική σύνθεση, η οποία ανακαλεί ποιητές και εντόπιους ποιητικούς μύθους, διαλέγεται μαζί τους και δίνει λειτουργικές προεκτάσεις.

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Ποίηση:
-Λοϊζίδης Βάκης, Ψεύτικο τζάκι (εκδόσεις Μανδραγόρας)
-Μολέσκης Γιώργος, Ανοιχτός ουρανός (εκδόσεις Βακχικόν)
-Νικολαΐδης Παναγιώτης, Ριμαχό (εκδόσεις Σμίλη)
-Νικολάου Ρωξάνη, Σαλός μαγνήτης (εκδόσεις Φαρφουλάς)
-Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος, Ανθρωπόκαινος (εκδόσεις Ενύπνιο)

2. Μυθιστόρημα
Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για εκδόσεις του έτους 2022, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στην Κωνσταντία Σωτηρίου για το έργο της BrandySour(εκδόσεις Πατάκη).

Σκεπτικό βράβευσης:
Το βιβλίο BrandySour της Κωνσταντίας Σωτηρίου, ένα πυκνό, σπονδυλωτό μυθιστόρημα 22 ευσύνοπτων κεφαλαίων με επίκεντρο το περιώνυμο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, ενεργοποιεί, συγκινητικά και ανάλαφρα, τροπές και τραύματα της συλλογικής κυπριακής μνήμης. Χωρίς να είναι πειραματικό στο επίπεδο της εκφοράς και της αφηγηματικής τεχνικής, είναι θραυσματικό ως προς τη δομή του. Αναπτύσσεται ως δέσμη σύντομων και σχετικά αυτόνομων ιστοριών με ευδιάκριτους ή υποδηλούμενους αρμούς, οι οποίοι, πέρα από την κυριολεξία τους, λειτουργούν μετωνυμικά και μεταφορικά: ο κυπριακός γεωγραφικός χώρος και ιστορία, το ξενοδοχείο, τα υλικά με τα οποία φτιάχνεται ένα κοκτέιλ ή ένα παραδοσιακό ποτό. Για να συναρμοστεί η ενότητα του μυθιστορήματος, θα πρέπει να ενεργοποιηθεί ο αναγνώστης προκειμένου να αναπαραστήσει τον ειρμό που υπάρχει μεταξύ των μικροϊστοριών. Πάντως, σχετικά αυτόνομες ή περισσότερο συνεκτικές, αυτές οι μικροϊστορίες ξεχωρίζουν για την πρωτότυπη και ευρηματική ευστροφία τους, τη γλωσσική ευκινησία τους, και την ευσύνοπτη αλλά εύστοχη διαγραφή των χαρακτήρων.

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Μυθιστόρημα:
-Καραγιάν Ανδρέας, Το πέμπτο βιβλίο (εκδόσεις Εστία)
-Μιχαηλίδης Μάριος, Το συμβόλαιο (εκδόσεις Ελληνική Παιδεία)
-Νικολάου Κατερίνα, Του λύκου: Έρωτας στην καρδιά του δάσους (εκδόσεις Το Ροδακιό)
-Σωτηρίου Κωνσταντία, Brandy Sour (εκδόσεις Πατάκη)
-Χατζηκυριάκος Ανδρέας, Πτήση CY284 (εκδόσεις Καστανιώτη)

3. Διήγημα/Νουβέλα
Το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος/Νουβέλας για εκδόσεις του έτους 2022, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στη Μαρία Α. Ιωάννου για το έργο της Οι ενδιάμεσοι (εκδόσεις Νεφέλη).

Σκεπτικό βράβευσης:
Στον αλλόκοτο κόσμο των Ενδιάμεσων της Μαρίας Ιωάννου τα πάντα κινούνται στο μεταίχμιο ειδών, γλωσσών, θεματικών και αφηγηματικών τρόπων. Ο πειραματισμός στα μικροδιηγήματα της συλλογής διατρέχει την αφηγηματική επιφάνεια και την αφηγηματική σύνταξη, εμποτίζει τη ρητορική και υπηρετεί τη θεματική. Τα θέματα είναι πολλά, αλλά πάντα ενδιαφέροντα, παρά την συνοπτική τους προβολή: η αλλοτριωμένη σύγχρονη ζωή, η συναίσθηση της ενηλικίωσης και η συνάρτησή της με ένα πλέγμα αδιεξόδων, η θλίψη που συνοδεύει την ανάμνηση της παιδικής ηλικίας, οι απώλειες προσώπων που ταυτίζονταν με τη σταθερότητα, παντοειδή τραύματα, ερωτικά ανοίγματα και αναδιπλώσεις, έμφυλοι προβληματισμοί, υπαρξιακές αναζητήσεις. Οι σύντομες αφηγήσεις της Ιωάννου αποκαλύπτουν προοδευτικά υποφωτισμένες περιοχές της πραγματικότητας, ενώ η διακριτική, κατά τόπους, χρήση του ιδιώματος αποδεικνύει τη σημασία του και στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ως προς την τεχνική τους, οι σύντομες αφηγήσεις, γραμμένες με εξαιρετική ειρωνική λεπτότητα, οξύτητα και διαπεραστικό χιούμορ, εκφέρονται συχνά με ένα συνειρμικό λόγο, δηλωτικό ώριμης γνώσης του αφηγηματικού τρόπου της συνειδησιακής ροής. Οι νεοτροπισμοί αυτοί του σύγχρονου κατορθώνουν και εγκολπώνονται, χωρίς διασαλεύσεις, και την κυπριακή διάλεκτο, κάνοντάς την μάλιστα να «συμπράττει» σε λεκτικά ή και εικονιστικά παιχνίδια.

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Διήγημα/Νουβέλα:
-Γεωργίου Αντώνης, Η ανάσα των δίπλα (εκδόσεις Το Ροδακιό)
-Ιωάννου Μαρία Α., Οι ενδιάμεσοι: Μικροδιηγήματα (εκδόσεις Νεφέλη)
-Στυλιανού Κυριάκος, Κλεμμένα παιχνίδια (εκδόσεις Αρμίδα)
-Φιλούση Νένα, Φρούτα στο πιάτο και άλλες τρυφερότητες (εκδόσεις Βακχικόν)
-Χαλικιόπουλος Χρήστος, Κάτι απ’ αυτούς (εκδόσεις Γερμανός)

4. Δοκίμιο / Μελέτη:
Η Επιτροπή αποφάσισε ότι το Κρατικό Βραβείο Μελέτης (Μονογραφίας)/Δοκιμίου για τη Λογοτεχνία για εκδόσεις του έτους 2022 δεν απονέμεται.

5. Βραβείο Νέου Λογοτέχνη:
Το Κρατικό Βραβείο Νέου Λογοτέχνη για εκδόσεις του έτους 2022, μετά από ομόφωνη απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στον Παύλο Ανδρέου για το έργο του Παγωτό δακρυγόνο (εκδόσεις Θράκα).

Σκεπτικό βράβευσης:
Η ποιητική συλλογή του Παύλου Ανδρέου Παγωτό δακρυγόνο αποτελείται από σύντομα ποιήματα υπαρξιακής αναζήτησης, δομημένα με λιτότητα στην έκφραση, η οποία εστιάζει σε στιγμές εσωτερικής έντασης και σε μια πορεία αυτογνωσίας και αυτοσυνειδητότητας. Η ποίηση του Ανδρέου μάς εισάγει σε ένα πεδίο αναφορών που την ίδια στιγμή είναι καινοφανές, δηλαδή πρωτότυπο και ακόμα νεανικό. Ο ποιητικός του λόγος εντυπωσιάζει με τη δύναμή του, με την κυριολεξία και την τόλμη του. Αν και πρόκειται για το έργο ενός νέου ποιητή, εντούτοις διακρίνονται σε αυτό πρώιμες ελεγειακές αναμνήσεις. Ο συνήθως όμως δραστικός και επιθετικός λόγος του δείχνει μια συνείδηση που υποφέρει και εξανίσταται γι’ αυτό. Με γλώσσα που επιδιώκει να είναι επιτελεστική, με συζεύξεις τολμηρές και με εικόνες πρωτότυπες, η ποίηση του Ανδρέου αναμφίβολα έχει εκφραστική δύναμη και αφήνει πολλές υποσχέσεις.

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Βραβείο Νέου Λογοτέχνη:
-Ανδρέου Παύλος, Παγωτό δακρυγόνο (εκδόσεις Θράκα)
-Ιωαννίδου Άννα, Αποτυπώματα (εκδόσεις Αρμίδα)
-Μπάρκα Σοφία, Η αλήθεια της ερήμου (εκδόσεις Αλμύρα)
Την Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας 2021 αποτέλεσαν οι: Παντελής Βουτουρής (Πρόεδρος), Αλέξης Ζήρας, Μαίρη Κουτσελίνη, Αριστοτέλης Σαΐνης και Ίλια Χατζηπαναγιώτη.

6. Λογοτεχνία για Μικρά Παιδιά
Το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για Μικρά Παιδιά για εκδόσεις του έτους 2022, μετά από ομόφωνη απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στη Δέσποινα Ηρακλέους για το έργο της Πού πήγαν τα φαντάσματα; (εκδόσεις Διάπλαση).

Σκεπτικό βράβευσης:
Το βιβλίο της Δέσποινας Ηρακλέους Πού πήγαν τα φαντάσματα; μας συστήνει μια αξιολάτρευτη μικρή, την Αιμιλία, που συνήθως μένει μόνη της όχι μόνο στο σχολείο, αφού τα άλλα παιδιά την κοροϊδεύουν, αλλά κυρίως στο τεράστιο σπίτι της, μια που οι γονείς της περνούν ατελείωτες ώρες στη δουλειά. Κάποια στιγμή το σπίτι τους γεμίζει φαντάσματα και η μητέρα της προσθέτει στην ήδη επιβαρυμένη ατζέντα της και επισκέψεις της κόρης της σε κάποιον ειδικό. Όμως, όταν αναπάντεχα μπαίνει στη ζωή της ένα μικρό κουτάβι, σταδιακά όλα τα φαντάσματα εξαφανίζονται. Το βιβλίο υιοθετεί μια παιδική οπτική και μια αυθεντική παιδική φωνή προκειμένου να αναφερθεί στους παιδικούς φόβους. Χωρίς ποτέ να κατονομάσει την κοινωνική απομόνωση, τη μοναξιά ή τη γονεϊκή απουσία, που σαν σύγχρονα φαντάσματα στοιχειώνουν τις ζωές των παιδιών, το βιβλίο με χιούμορ αναφέρεται σε μια ευρέως διαδεδομένη προβληματική κατάσταση και σκιαγραφεί την επίλυσή της. Το εικονογραφημένο βιβλίο της Ηρακλέους φαίνεται να απευθύνεται συγχρόνως στα μικρά παιδιά αλλά και στους γονείς τους, ίσως για να τους υπενθυμίσει ότι η υπερβολική κάλυψη των υλικών αναγκών δεν είναι το σημαντικότερο που έχουν να τους προσφέρουν.

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Λογοτεχνία για Μικρά Παιδιά:
-Αντωνιάδου Ελένη, Το μαγαζάκι του κυρίου Άρθουρ (εκδόσεις Καστανιώτη)
-Ελευθερίου Σάντρα, Είσαι αστέρι! (εκδόσεις Μεταίχμιο)
-Ηρακλέους Δέσποινα, Πού πήγαν τα φαντάσματα; (εκδόσεις Διάπλαση)
-Κουππάνου Άννα, Η Λένα και η μέλισσα (εκδόσεις Πατάκη)
-Λουκά Σύλβια Α., Γιαγιά, Σοφία: Η γιαγιά της καρδιάς (εκδόσεις Πατάκη)

7. Λογοτεχνία για Μεγάλα Παιδιά και Εφήβους
Το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για Μεγάλα Παιδιά και Εφήβους για εκδόσεις του έτους 2022, μετά από ομόφωνη απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στον Πέτρο Πανάου για το έργο του Επιχείρηση Λόγος: Το μυστήριο του κινητού (εκδόσεις Τελεία).

Σκεπτικό βράβευσης:
Το βιβλίο του Πέτρου Πανάου Επιχείρηση Λόγος: Το μυστικό του κινητού μιλάει για τη δύναμη του λόγου, για αυτούς που δεν έχουν φωνή και για τους άλλους που δημαγωγούν μέσα σε κλίμα μίσους και ξενοφοβίας. Ο έφηβος Ρένος, εθισμένος στην ανάγνωση βιβλίων, καθώς ψάχνει στη βιβλιοθήκη την καθημερινή αναγνωστική του ‘δόση’, ανακαλύπτει, θαμμένη μέσα σε ένα παλιό βιβλίο, μια εξελιγμένη λογοκατευθυντική συσκευή που μοιάζει με κινητό και εύκολα χειραγωγεί. Γι’ αυτό γρήγορα έρχεται στα χέρια μυστικών πρακτόρων και ενός επικίνδυνου πρωθυπουργού. Τότε ως μόνη λύση φαντάζει η επανάκτησή της, και η χρησιμοποίησή της για ‘καλό’. Σε ένα μυθιστόρημα με έντονα στοιχεία αστυνομικής πλοκής και επιστημονικής φαντασίας, το αναπάντεχο χιούμορ μιας πρωτοπρόσωπης εφηβικής αφηγηματικής φωνής, σε ύφος ρέον και αυτοσαρκαστικό, περιγράφει τον συναισθηματικό κυκεώνα που βιώνει ένας έφηβος, και συγχρόνως κατασκευάζει μια κοινωνία τεχνολογικά προηγμένη, η οποία παραδόξως δεν δημιουργεί καμία ανοικείωση στον αναγνώστη, έφηβο ή ενήλικο. Σε αυτό συμβάλλει η ψυχολογική εγγύτητα του αναγνώστη με τον κεντρικό χαρακτήρα, η οικειότητα που εγκαθιδρύουν οι έντονες διακειμενικές αναφορές σε αγαπημένα αναγνώσματα και δημοφιλή τραγούδια, καθώς και η ύπαρξη σύγχρονων κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών, που καθιστούν τη δυστοπία απευκτέα πραγματικότητα.

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Λογοτεχνία για Μεγάλα Παιδιά και Εφήβους:
-Ζαρίντας Αντώνης, Οι ερωτήσεις που θα αλλάξουν τον κόσμο (εκδόσεις Ελληνοεκδοτική)
-Ηρακλέους Δέσποινα, Μελουζίνα (εκδόσεις Καλειδοσκόπιο)
-Ξενοφώντος-Γαϊτάνου Αναστασία, Φιλία με άρωμα λεβάντας (εκδόσεις Πατάκη)
-Πανάου Πέτρος, Επιχείρηση Λόγος: Το μυστήριο του κινητού (εκδόσεις Τελεία)
Την Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας για Παιδιά και Εφήβους 2022 αποτέλεσαν οι: Αγγελική Γιαννικοπούλου (Πρόεδρος), Αγγέλα Καϊμακλιώτη, Ρεβέκκα Νικολαΐδου-Πιερή, Μαρίζα Ντεκάστρο και Γιάννης Παπαδάτος.

8. Βραβείο Εικονογράφησης Λογοτεχνικού Βιβλίου για Παιδιά και Εφήβους
Το Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης Λογοτεχνικού Βιβλίου για Παιδιά και Εφήβους για εκδόσεις του έτους 2022, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στη Χρύσω Χαραλάμπους για την εικονογράφηση του έργου 1000 τρόποι να στύψεις ένα λεμόνι (συγγραφέας: Δανάη Δάσκα, εκδόσεις Παπαδόπουλος).

Σκεπτικό βράβευσης:
Στο βιβλίο 1000 τρόποι να στύψεις ένα λεμόνι, η Χρύσω Χαραλάμπους αξιοποιεί στον μέγιστο δυνατό βαθμό το απλό, αλλά χιουμοριστικό κείμενο της Δανάης Δάσκα. Η υπόθεση ότι μπορεί κανείς να στύψει το λεμόνι οπουδήποτε πυροδοτεί μια σειρά ποικιλόμορφων, έξυπνων και ευφάνταστων εικόνων. Στην πρώτη εικόνα, ένα απλό, διαφανές ποτήρι με ένα λεμόνι μέσα μας προϊδεάζει, φαινομενικά, για τις σελίδες που θα ακολουθήσουν. Ωστόσο, αυτό που ακολουθεί είναι μια σειρά εικόνων που αναιρούν την κλίμακα μεγέθους και τις κοινές πρακτικές και απεικονίζουν τον ελιγμό, την ισορροπία, την άσκηση πίεσης, την περιστροφή και το στύψιμο του λεμονιού με χιούμορ και σπιρτάδα: στον Πύργο του Άιφελ, στην άκρη της ελλειπτικής Σελήνης, στο τακούνι μιας μπότας και αλλού. Οι εικόνες είναι πολύχρωμες, ευρύχωρες, αλλά και λεπτομερείς. Η καθεμιά εκπέμπει τη δική της αίσθηση, μπορεί λ.χ. να παραπέμπει σε μικρό σκίτσο ή να εκτείνεται κατά μήκος του ανοίγματος του βιβλίου ως αφηγηματική ακολουθία. Οι λεπτομέρειες κάθε εικόνας είναι ιδιαίτερα ευχάριστες, επειδή τοποθετούνται σε όμορφα δομημένα και τονισμένα απλά σχήματα, ανάμεσα σε εκτάσεις συμπαγούς χρώματος. Σε κάθε δισέλιδο ανάπτυγμα του βιβλίου είναι εμφανές αυτό το απλουστευμένο αλλά σχεδιαστικά άρτια δομημένο παιχνίδι, με το οποίο η εικονογράφος διαχειρίζεται επιτυχώς τη σχέση ανάμεσα στο θέμα, το φόντο, και τα υπόλοιπα στοιχεία της κάθε σύνθεσης. Οι εικόνες προσκαλούν τον αναγνώστη/ακροατή να δημιουργήσει νέες ιδέες για το πού αλλού θα μπορούσε κάποιος να στύψει το λεμόνι.

Κατάλογος επικρατέστερων έργων (αλφαβητικά) στην Κατηγορία Εικονογράφηση Λογοτεχνικού Βιβλίου για Παιδιά και Εφήβους:
-Ένας νταής στο σχολείο μας (συγγραφέας: Χριστοπούλου Αναστασία, εικονογράφος: Ελευθερίου Σάντρα) (εκδόσεις Ψυχογιός)
-Είσαι αστέρι! (συγγραφέας, εικονογράφος: Ελευθερίου Σάντρα) (εκδόσεις Μεταίχμιο)
-Ντεόν το ακορντεόν (συγγραφέας: Χαραλάμπους Κλεοπάτρα, εικονογράφος: Εμμανουήλ Ερμίνα) (εκδόσεις Music Moments Culture)
-Ένας παππούς χαζοπαππούς (συγγραφέας: Αριστοτέλους Τάσος, εικονογράφος: Φιλίππου Ιωάννα) (εκδόσεις Κ. Επιφανίου)
-1000 τρόποι να στύψεις ένα λεμόνι (συγγραφέας: Δανάη Δάσκα, εικονογράφος: Χαραλάμπους Χρύσω) (εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Την Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Εικονογράφησης Βιβλίου για Παιδιά και Εφήβους 2021 αποτέλεσαν οι: Κωνσταντίνος Γεωργίου (Πρόεδρος), Elizabeth Hoak-Doering, Τερέζα Λαμπριανού, Κώστας Μάντζαλος, Σάββας Ξιναρής.

Τα βραβεία θα επιδοθούν από την Υφυπουργό Πολιτισμού Δρα Βασιλική Κασσιανίδου, σε ειδική τελετή, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 5 Δεκεμβρίου 2023, ώρα 7:00 μ.μ., στο Κινηματοθέατρο Παλλάς. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη.