Ένα πολυεπίπεδο αντιπολεμικό έργο για τη λύτρωση του τόπου και του ανθρώπου.

Στο νέο του μυθιστόρημα «Η Λύτρωση», (Εκδόσεις Τελεία, Ιούνιος 2025), ο Τσερκέζης μάς παραδίδει ένα έργο που ξεπερνά τα όρια της απλής αφήγησης. Πρόκειται για ένα λογοτεχνικό ψηφιδωτό μνήμης, αγάπης και πολιτικής αγωνίας, που διαβάζεται ταυτόχρονα ως μια τρυφερή ιστορία έρωτα και ως μια τολμηρή καταγγελία για τη συνεχιζόμενη διχοτόμηση της Κύπρου.

Στον πυρήνα του έργου βρίσκεται η σχέση του Ελληνοκύπριου Φοίβου Κ. και της Τουρκοκύπριας Έμινε. Ένας έρωτας που γεννιέται παρά την καταστροφή, ένας δεσμός που αντιστέκεται στις εθνικές, πολιτικές και γεωγραφικές γραμμές που υψώνει ο πόλεμος. Όμως, όπως και ο ίδιος ο τόπος, το ζευγάρι διαρρηγνύεται από τη βία, τη φυγή, την προσφυγιά. Τα πρόσωπα χάνουν το ένα το άλλο, όπως οι άνθρωποι χάνουν την πατρίδα τους. Όχι μόνο γεωγραφικά, αλλά και υπαρξιακά.

Ο συγγραφέας επιστρατεύει μια γλώσσα με λυρικότητα και σεβασμό (γνωρίσματα της γραφής του που ξεχωρίζουν σε όλα του τα έργα). Μια γλώσσα βαθιά ποιητική, χωρίς να γίνεται ποτέ πομπώδης.

Το κείμενο είναι γεμάτο εικόνες που φέρουν το βάρος της απώλειας και της ελπίδας. Η Κύπρος περιγράφεται όχι ως φόντο, αλλά ως ζωντανός, πληγωμένος οργανισμός: «μια πατρίδα μοιρασμένη με συρματοπλέγματα και μαχαιριές, με βαρύ φόρο αίματος».

Αυτό που ξεχωρίζει στο βιβλίο είναι η διαρκής σύνδεση του προσωπικού με το συλλογικό. Ο έρωτας του ζευγαριού διαπλέκεται με την εθνική μοίρα, οι ατομικές πληγές με τις ιστορικές. Σε μια εποχή που η λογοτεχνία συχνά εκδηλώνει εσωστρέφεια ή τεχνητό στυλ, η «Λύτρωση» επιλέγει το δρόμο της ευθύνης, χωρίς να γίνεται διδακτική. Πρόκειται για ένα αντιπολεμικό έργο, για μια κραυγή ενάντια στην εισβολή και την κατοχή, που ωστόσο μιλάει πρώτα και κύρια στην καρδιά.

Ο Τσερκέζης, με καταγωγή από το Αργυρόκαστρο της Βορείου Ηπείρου και πολίτης της Κύπρου εδώ και τριάντα και πλέον χρόνια, ξέρει καλά τι σημαίνει ρίζα, προσφυγιά, απώλεια, ένταξη. Και αυτό αποτυπώνεται σε κάθε σελίδα, με στοχασμό, αλλά και με συναίσθημα. Δεν αναπαράγει στερεότυπα· αντίθετα, ανοίγει χώρο για στοχασμό, για διαλογική μνήμη και για την ελπίδα της επανένωσης. Όχι μόνο του τόπου, αλλά και των ψυχών.

«Η Λύτρωση» δεν είναι απλώς ένα μυθιστόρημα. Είναι ένα κομμάτι μαρτυρίας, μια πράξη αντίστασης, ένας λογοτεχνικός ύμνος στην αγάπη και την ελευθερία.

«Η Λύτρωση», Πέτρος Τσερκέζης
Εκδόσεις Τελεία, Ιούνιος 2025
ISBN: 978-9925-551-81-1
Κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία
Επικοινωνία Τηλ.: 99322623
Email: tserkezisp@gmail.com
Facebook: Petros Tserkezis

Ο συγγραφέας Θεοδόσης Μάντζαρης γράφει για τη «Λύτρωση» του Πέτρου Τσερκέζη, περιγράφοντάς το ως ένα μυθιστόρημα μνήμης, αγάπης και ελπίδας

«Η Λύτρωση» δεν είναι απλώς ένα βιβλίο. Είναι μια γέφυρα μνήμης, ένα τραγούδι για τις πληγές της Κύπρου, μια συμφωνία ανθρώπινων παθών όπου οι νότες είναι πρόσωπα, θυσίες, έρωτες και απώλειες. Από την πρώτη κιόλας σελίδα, ο συγγραφέας μάς μεταφέρει στην Κύπρο της δεκαετίας του ’70, σε εκείνη την εύθραυστη εποχή όπου η ειρηνική συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων έμοιαζε αυτονόητη· μέχρι που ο πόλεμος ήρθε να τινάξει στον αέρα σχέσεις, φιλίες και οικογένειες.

Στον πυρήνα της αφήγησης δεσπόζει ένας μεγάλος έρωτας. Ο δεκαοκτάχρονος Φοίβος Κ., Ελληνοκύπριος, και η γειτόνισσά του Εμινέ, Τουρκοκύπρια, ερωτεύονται με την αθωότητα της νεότητας και την καθαρότητα της ψυχής. Ο έρωτάς τους ανθίζει σαν γιασεμί σε μια αυλή που μοσχοβολά ειρήνη, ώσπου το χώμα ποτίζεται με αίμα. Η τουρκική εισβολή καταστρέφει τα πάντα· η ελευθερία μετατρέπεται σε σκλαβιά, η καθημερινότητα σε μαρτύριο. Κι όμως, η αγάπη δεν υποχωρεί. Ο Τσερκέζης μάς δείχνει πως ακόμη και μέσα στη φρίκη, η αγάπη μπορεί να σταθεί όρθια, να ωριμάσει, να επιμείνει, να αντέξει.

Το μυθιστόρημα ωστόσο δεν εξαντλείται στην ιστορία ενός έρωτα. Είναι πολυεπίπεδο έργο, που αγγίζει τα όρια μιας σύγχρονης τραγωδίας. Ο συγγραφέας υφαίνει το νήμα της αφήγησης μέσα από πρόσωπα και γεγονότα που διατρέχουν ολόκληρο το φάσμα του κυπριακού δράματος: από τα διεθνή πολιτικά παρασκήνια στο Λονδίνο και την Άγκυρα, με τον Ετσεβίτ και τον δόλιο λόρδο να παρακολουθούν από τις βίλες τους την υλοποίηση ενός φαρμακερού σχεδίου, μέχρι τα μπουντρούμια, τους βιασμούς και τους ομαδικούς τάφους.

Η αφήγηση δεν ωραιοποιεί τίποτα. Οι ζωώδεις πράξεις των εισβολέων, η ωμότητα του πολέμου, οι απάνθρωπες εκτελέσεις, χαράσσονται στη μνήμη του αναγνώστη σαν πληγές ανεξίτηλες, γεννώντας οδύνη, αλλά και θαυμασμό για το μεγαλείο της ανθρώπινης αντοχής.

Κι όμως, το φως δεν σβήνει. Μέσα στις σελίδες του έργου ανασαίνουν ηρωισμοί απλών ανθρώπων που γίνονται φάροι μέσα στη νύχτα. Ο δάσκαλος Ζήνωνας, μέντορας του Φοίβου, ενσαρκώνει τη σοφία, τη στοχαστικότητα και την αυτοθυσία του αρχαίου φιλοσόφου. Πέφτει πολεμώντας, σαν σύγχρονος Λεωνίδας, αφήνοντας πίσω του παρακαταθήκη ζωής. Στον αντίποδα, η θεία Νάζι από την Αυστραλία προβάλλει ως παράδειγμα ελευθερίας και ανθρωπιάς, ενώ η Γιόσελιν, απεσταλμένη των Ηνωμένων Εθνών, δίνει ανθρώπινο πρόσωπο στη διεθνή κοινότητα, με καλοσύνη και γενναιοψυχία.

Ο Τσερκέζης δεν διστάζει να φωτίσει τις αντιφάσεις της ανθρώπινης ψυχής. Οι γονείς της Εμινέ, άλλοτε φίλοι με τους Ελληνοκύπριους γείτονές τους, παραδίδονται στην προκατάληψη και μετατρέπουν τη φιλία σε εχθρότητα. Ο μικρός αδερφός της Εμινέ συνεργάζεται με τον εισβολέα, ενώ ο μεγαλύτερος παραμένει πιστός στο αίμα του. Στην αντίπερα όχθη, το ημερολόγιο του Τούρκου λοχία Μουσταφά, γεμάτο τύψεις, αποδεικνύει ότι ακόμη και στην πιο σκοτεινή πλευρά υπάρχουν συνειδήσεις που ξυπνούν.

Παρά την εξορία, τις φυλακές και την απόσταση, η αγάπη του Φοίβου και της Εμινέ μένει αμετακίνητη. Ο καρπός τους, η μικρή Αφροδίτη, γίνεται σύμβολο ελπίδας και συμφιλίωσης. Στο πρόσωπό της ενώνονται δύο κόσμοι, δύο λαοί, δύο ψυχές που το μίσος προσπάθησε να χωρίσει. Και όταν ο Φοίβος μιλά δημόσια, η φωνή του αντηχεί σαν μανιφέστο:

«Μόνο μία λύτρωση υπάρχει: η αγάπη. Μόνο αυτή χτίζει γέφυρες και γκρεμίζει τα τείχη του μίσους».

Η γραφή του Τσερκέζη είναι μουσική. Μετά το «Σονάτα για βιολί και θρήνο», το νέο του έργο μοιάζει με συμφωνία όπου οι τρεις «θυγατέρες της Αγίας Σοφίας», Πίστη, Ελπίδα και Αγάπη, παίζουν τον δικό τους ρόλο. Οι σκηνές πλάθονται με ποιητικούς και εικαστικούς χρωστήρες· άλλοτε τρυφερές σαν μάνας χάδι, άλλοτε σκληρές σαν μαχαίρι. Η αφήγηση κινείται ανάμεσα στο λυρικό και το ρεαλιστικό, φτιάχνοντας μια τοιχογραφία ζωής όπου η βία και η τρυφερότητα συνυπάρχουν, όπως ακριβώς και στον άνθρωπο.

Γέννημα της Πολύτσανης του Πωγωνίου Βορείου Ηπείρου, ο συγγραφέας κουβαλά και τις δικές του μνήμες. Ο παραλληλισμός της κυπριακής τραγωδίας με τα πάθη της Βόρειας Ηπείρου συγκλονίζει. Ο αναγνώστης αναγνωρίζει ιστορίες που καθρεφτίζουν αληθινά βιώματα: έναν έρωτα που δεν πρόλαβε να ανθίσει, έναν βιασμό που άφησε πίσω του κενό, μια αυτοκτονία, ένα παιδί που αναζητά τον πατέρα του δεκαετίες μετά. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, οι πληγές μοιάζουν ίδιες, οι
τόποι αλλάζουν, μα ο ανθρώπινος πόνος παραμένει.

«Η Λύτρωση» δεν είναι απλώς πολεμικό μυθιστόρημα· είναι στοχασμός πάνω στη μάχη των αξιών: το καλό απέναντι στο κακό, η αλήθεια απέναντι στην προδοσία, η αγάπη απέναντι στο μίσος. Ο Ζήνωνας, με τη σοφία του Σωκράτη και τη γενναιότητα του Λεωνίδα, στέκεται απέναντι στον δόλιο Ντενκτάς. Ο Φοίβος, λαμπερός και ακέραιος, παλεύει όχι μόνο για την πατρίδα, αλλά και για την ψυχική του σωτηρία. Η Εμινέ, νεράιδα της αφήγησης, φέρει μέσα της την τρυφερότητα και τη
δύναμη της θυσίας. Και η μικρή Αφροδίτη, με το όνομα της θεάς της αγάπης, γίνεται μαρτυρία ότι ο έρωτας μπορεί να επιβιώσει κάθε καταστροφής.

Η γραφή του Τσερκέζη χαράσσει μνήμη. Με παρομοιώσεις και συμβολισμούς υψηλής ποιότητας, χαρίζει φράσεις που μένουν ανεξίτηλες:
«Το αίμα είναι εύφλεκτη ύλη. Το σπίρτο είναι μέσα στο αίμα».
«Το σώμα είναι χάρτης τραυμάτων».
«Η αγάπη δεν έχει λογική· ο άνθρωπος φτωχαίνει όχι από την έλλειψη αγαθών, αλλά από την έλλειψη ψυχής».
«Η πίκρα της μάνας μου είχε την ηλικία μου· η χαρά μια άνοιξη».

Με τέτοια γλώσσα, το έργο τιμά τον ηρωισμό των απλών ανθρώπων, πατέρων, φίλων, ερωτευμένων, και ταυτόχρονα ξεσκεπάζει την υποκρισία των ισχυρών, που παρακολουθούν με απάθεια ή εκμεταλλεύονται τον πόνο για συμφέροντα.

«Η Λύτρωση» είναι ένα έργο-σταθμός στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Από την αιματοβαμμένη Κύπρο ως τις εστίες της διασποράς, από τις φυλακές στο φως της αγάπης, από την απώλεια στη λυτρωτική ελπίδα, το μυθιστόρημα συνδυάζει τόπο και χρόνο με δεξιοτεχνία. Ο Πέτρος Τσερκέζης, ώριμος και καταξιωμένος, παραδίδει ίσως το κορυφαίο έργο του· ένα τεκμήριο μνήμης και συνείδησης, αλλά και μια εμπειρία κάθαρσης για κάθε αναγνώστη. Καλοτάξιδη «Η Λύτρωση»!