Του Ανδρέα Μαλάη

Η συγκριτική θέωρηση οποιασδήποτε τέχνης είναι πάντα μια συναρπαστική διαδικασία: απαιτεί μια ποικιλία ερεθισμάτων, προϋποθέτει ευαίσθητες αντιληπτικές κεραίες και, φυσικά, επιστημοσύνη. Ενσυνείδητα ή όχι, ένα πραγματικό έργο τέχνης φωτίζει πάντα νοητές συνάψεις με τις θεμελιώδεις αρχές του είδους στο οποίο ανήκει και τρόπον τινά αποτίνει φόρο τιμής στους μεγάλους σταθμούς του. Αυτό αισθάνεται κανείς «θεωρώντας» τη συλλογή κεραμικής του Pablo Picasso που φιλοξενείται στο Κυπριακό Μουσείο.

Μπορεί η μοναδική τεκμηριωμένη επαφή του Picasso με την κυπριακή κεραμική τέχνη να «διαθλάται» μέσα από τη μαθητεία της Suzanne Ramié στα κυπριακά τεκμήρια που εκτίθενται στο Λούβρο, ωστόσο και μόνο αυτό καθιστά την έκθεση αυτή ενδιαφέρουσα μελέτη πρόσληψης της κυπριακής κεραμικής. Το γεγονός πως ένας τόσο εμβληματικός – ο σπουδαιότερος ίσως – δημιουργός του περασμένου αιώνα αντλεί τις δημιουργικές του αναφορές από την κεραμική τέχνη της Μεσογείου – θεματικές, επεξεργασία, πλαστικότητα – αποτελεί απόδειξη της αντοχής και της διαχρονικότητάς της, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και τη σπουδαιότητά της.

Τέλος του Β’ Παγκοσμίου: ένας και μόνο πίνακάς του φτάνει να πωλείται σε τιμές ακινήτων και ο Picasso αποφασίζει να πειραματιστεί με την κεραμική, έπειτα από μια επίσκεψή του στο εργαστήριο Madoura του ζεύγους Ramié. Αφενός επειδή θέλει να κάνει το έργο του προσιτό σε ένα κοινό που δεν ήταν σε θέση να ξοδέψει μια ολόκληρη περιουσία για έναν πίνακά του, αφετέρου, διότι βρήκε συναρπαστικές τις δυνατότητες του νέου μέσου. Το αποτέλεσμα είναι εύγλωττα συναρπαστικό: ένας γόνιμος συγκερασμός της φιλοσοφημένης καλλιτεχνικής αντίληψης του Picasso με τη μακραίωνη ιστορία της μεσογειακής κεραμικής που μεταφέρεται με τον καλύτερο τρόπο μέσα από τα δείγματα που φιλοξενούνται στην έκθεση.

Εύστοχα η έκθεση, λοιπόν, παρουσιάζει σχεδόν σε παράλληλη πορεία χαρακτηριστικά δείγματα της κεραμικής δημιουργίας του Picasso και στιγμές της κυπριακής κεραμικής, σε μια σχεδόν, όμως, γραμμική διάταξη και με μια «σχολική» ιδρυματοποιημένη απλοϊκότητα που αδικεί την όλη προσπάθεια. Οι δημιουργίες του Picasso εκτίθενται σε περίοπτη θέση μέσα στην αίθουσα με τα κυπριακά εκθέματα να βρίσκονται «καταδικασμένα» σε προθήκες, στριμωγμένα στους τοίχους, με αποτέλεσμα η έμφαση να δίνεται περισσότερο στις σύγχρονες δημιουργίες κι όχι στις διαχρονικές. Προφανώς, εμπορικά ο Picasso λειτουργεί ως μαγνήτης, ωστόσο από το Κυπριακό Μουσείο θα περίμενε κανείς πως η κυπριακή κεραμική που επέδρασε τόσο οργανικά στη διαμόρφωση της σύγχρονης κεραμικής τέχνης θα καταλάμβανε τον μεγαλύτερο ή τουλάχιστον ισόποσο χώρο στην έκθεση, αναδεικνύοντας την αξία της αφετηρίας, της απαρχής, του αρχαϊκού. Η επιλογή από κυπριακά εκθέματα είναι πλούσια και ομαδοποιημένη σε κατηγορίες ανάλογα με την τεχνική ή τη θεματική τους, κάτι που επιτρέπει στον «αναγνώστη» να οργανώσει στο μυαλό του το υλικό και να προβεί με μεγαλύτερη ευκολία σε συμπεράσματα. Ο διάλογος ήταν εμφανής, θα περιμέναμε ωστόσο μια ουσιαστικότερη αλληλεπίδραση του κλασικού με το μοντέρνο στοιχείο σε μια μεγαλύτερη αίθουσα που θα επέτρεπε τις κατάλληλες αποστάσεις θεώρησης των έργων και των μεταξύ τους σχέσεων. Εύστοχα, εξάλλου, ο διάδρομος που οδηγεί στην κεντρική αίθουσα εμπλουτίζεται από φωτογραφικό υλικό της συγκεκριμένης περιόδου του καλλιτέχνη που συνοδεύεται, μάλιστα, και από επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τις λεπτομέρειες της έκθεσης. Στα πολύ θετικά και το συνοδευτικό βιβλιαράκι με αναλυτικό κατάλογο όλων των εκθεμάτων (στην Ελληνική και Αγγλική) που προσφέρεται χωρίς επιπλέον χρέωση στους επισκέπτες. Η είσοδος στο Μουσείο είναι 4.50 ευρώ και το εισιτήριο ισχύει για όλες τις συλλογές του Μουσείου.

Φεύγοντας, τα τεκμήρια της κυπριακής τέχνης που εκτίθενται στο μουσείο ανέβηκαν στο σήμερα με έναν τρόπο εκστατικό. Σταμάτησα και πάλι στις μεγάλες στιγμές της ιστορίας μας. Η φαντασία μου τις ανέσυρε από το χθες και με υποχρέωσε σε μια πολύωρη επίσκεψη στις μόνιμες συλλογές του μουσείου. Αυτό από μόνο του δικαιώνει την προσωρινή έκθεση για τον Picasso, που φιλοξενείται στο Κυπριακό Μουσείο μέχρι τις 08 Σεπτεμβρίου.