Ευρωπαϊκό Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομοάς / Βραβείο Europa Nostra 2023.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Europa Nostra ανακοίνωσαν την Τρίτη 13 Ιουνίου τους νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς/ Βραβεία Europa Nostra 2023. Φέτος, 30 εξαιρετικά επιτεύγματα πολιτιστικής κληρονομιάς από 21 χώρες έχουν βραβευτεί με την κορυφαία διάκριση της Ευρώπης στον τομέα αυτό (δείτε την πλήρη λίστα παρακάτω). Μεταξύ των φετινών νικητών είναι ο Χαμπής  Τσαγγάρης από την Κύπρο, ο οποίος βραβεύτηκε για τα αξιοσημείωτα επιτεύγματά του σχετικά με την ενίσχυση των συνδέσεων και της κατανόησης μεταξύ των κοινοτήτων και των πολιτισμών στην διακοινοτική Κύπρο μέσω της δουλειάς του με την άυλη κληρονομιά και  πιο συγκεκριμένα την χαρακτική.

Οι 30 νικητές επιλέχθηκαν από την κριτική επιτροπή, που αποτελείται από ειδικούς πολιτιστικής κληρονομιάς από όλη την Ευρώπη.  Οι αιτήσεις για τα βραβεία πέρασαν πρώτα από αξιολόγηση από ειδικές επιτροπές.  Φέτος υποβλήθηκαν αιτήσεις από οργανισμούς και άτομα από 35 ευρωπαϊκές χώρες.

Μετά την ανακοίνωση των νικητών του 2023, ο Μαργαρίτης Σχοινάς, Αντιπρόεδρος Προώθησης του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής, και επί του παρόντος υπεύθυνος Πολιτισμού, δήλωσε: «Κάθε νικητήριο επίτευγμα των φετινών Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς / Βραβείων Europa Nostra είναι το αποτέλεσμα εξαιρετικών δεξιοτήτων και αφοσίωσης, συλλογικής και ατομικής, που καλύπτουν μέρη και παραδόσεις πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη την Ευρώπη. Τιμώντας αυτά τα επιτεύγματα, επαναλαμβάνουμε επίσης τη σταθερή δέσμευσή μας για την προστασία της κοινής μας πολιτιστικής κληρονομιάς, επειδή είναι ζωτικής σημασίας για την αίσθηση της συνύπαρξής μας ως πολίτες και κοινότητες της Ευρώπης».

Η Cecilia Bartoli, η παγκοσμίου φήμης mezzo-soprano και Πρόεδρος της Europa Nostra, δήλωσε: «Συγχαίρω θερμά τους φετινούς νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς / Βραβείων Europa Nostra για την αναγνώριση που πραγματικά τους αξίζει. Αποτελούν παραδείγματα έμπνευσης που συμβάλλουν πραγματικά στην οικοδόμηση μιας πιο όμορφης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς Ευρώπης. Οι ιστορίες επιτυχίας τους καταδεικνύουν πώς οι αντιξοότητες μπορούν να ξεπεραστούν μέσω της συγκέντρωσης της τεχνογνωσίας, της αφοσίωσης, της δημιουργικότητας και της καινοτομίας. Ανυπομονώ να τους συναντήσω προσωπικά και να γιορτάσω όλους τους νικητές στην τελετή απονομής των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην αγαπημένη μας Πόλη Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Βενετίας».

Οι νικητές θα τιμηθούν στην τελετή των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς στις 28 Σεπτεμβρίου στο Palazzo del Cinema στη Βενετία. Την υψηλού κύρους εκδήλωση θα τιμήσει με τη συμμετοχή της η Cecilia Bartoli, Πρόεδρος της Europa Nostra. Στην εκδήλωση υψηλού επιπέδου αναμένεται να παραστεί και ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς. Κατά τη διάρκεια της τελετής, θα ανακοινωθούν οι νικητές του «Grand Prix» και ο νικητής του Βραβείου «Public Choice»/ Επιλογής του κοινού, που επιλέχθηκαν μεταξύ των φετινών νικητών και θα λάβουν 10.000 ευρώ ο καθένας. Η τελετή θα είναι το επίκεντρο της Συνόδου Κορυφής για την Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Κληρονομιά 2023, που διοργανώνεται από την Europa Nostra με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στις 27-30 Σεπτεμβρίου στην Πόλη Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Βενετίας.

Οι υποστηρικτές και οι λάτρεις της πολιτιστικής κληρονομιάς μπορούν να ανακαλύψουν τους νικητές και να ψηφίσουν διαδικτυακά για να αποφασίσουν ποιος θα κερδίσει το βραβείο Public Choice 2023/ Βραβείο Κοινού 2023, που θα λάβει χρηματικό έπαθλο 10.000 ευρώ.

Χαμπής Τσαγγάρης, Κύπρος

Το 1995 ο χαράκτης Χαμπής Τσαγγάρης ίδρυσε τη Σχολή Χαρακτικής Χαμπή στην κυπριακή ύπαιθρο. Από την ίδρυσή του, έχει παραδώσει δωρεάν μαθήματα χαρακτικής προς τιμήν του δασκάλου του, του καταξιωμένου Έλληνα χαράκτη Α. Τάσσου. Αυτά τα μαθήματα λειτουργούν ως “πύλη” για άτομα κάθε ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου για να γνωρίσουν τον ζωντανό κόσμο του κυπριακού λαϊκού πολιτισμού, τους σαγηνευτικούς μύθους και τις αγαπημένες παραδόσεις του. Επιπλέον, ο Χαμπής Τσαγγάρης έχει δημιουργήσει και εικονογραφημένες εκδόσεις κυπριακών παραμυθιών. Έχει μελετήσει, καταγράψει και εικονογραφήσει τους κυπριακούς θρύλους και παραδόσεις για τους «καλικάτζιαρους» σε μια σειρά βιβλίων. Μέσα από την τέχνη της χαρακτικής, ο Χαμπής Τσαγγάρης και η κοινότητα των χαρακτών που έχει δημιουργήσει έχουν διαφυλάξει αποτελεσματικά αυτό το ανεκτίμητο κομμάτι της άυλης κληρονομιάς της Κύπρου.

Η επίδραση των μαθημάτων του Χαμπή Τσαγκάρη εκτείνεται πολύ πέρα από την τάξη. Αμέτρητοι δάσκαλοι και παιδαγωγοί έχουν μάθει από αυτόν και, με τη σειρά τους, μετέδωσαν αυτή τη γνώση στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα. Το 2008, επέκτεινε περαιτέρω την εμβέλεια αυτής της κληρονομιάς ιδρύοντας το Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στην ύπαιθρο. Το 2019 εγκαινιάστηκε το Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στη Λευκωσία. Αυτά τα ορόσημα αντιπροσωπεύουν την αδιάκοπη επιδίωξη του Χαμπή να διευρύνει τους ορίζοντες των μαθητών του και να τους μυήσει σε διαφορετικούς πολιτισμούς μέσω του εκφραστικού μέσου της χαρακτικής, ενισχύοντας έτσι τον διαπολιτισμικό διάλογο και την πολιτιστική πολυμορφία.

Στον πυρήνα των δραστηριοτήτων του βρίσκεται η πεποίθηση ότι ο πολιτισμός, η κληρονομιά και η τέχνη πρέπει να είναι προσβάσιμες σε όλους, ανεξάρτητα από το υπόβαθρό τους. Για το σκοπό αυτό, ο Χαμπής Τσαγγάρης ταξίδεψε σε όλη την Κύπρο, επισκεπτόμενος πολλά χωριά, σε κάθε περιοχή, για να δώσει δωρεάν μαθήματα χαρακτικής και να μοιραστεί παράλληλα λαϊκές παραδόσεις. Με αυτόν τον τρόπο, καταδείκνυε ότι η τέχνη είναι μια αξιοσημείωτη πηγή για την ανάδειξη και τη διατήρηση του κοινού πολιτισμού στην Ευρώπη.

Ο Χαμπής Τσαγγάρης έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στην προώθηση της διακοινοτικής ειρήνης και συνύπαρξης στην Κύπρο. Στο μουσείο, έχει οργανώσει κοινές εκθέσεις, σφυρηλατώντας δεσμούς μεταξύ Ελληνοκύπριων και Τουρκοκυπρίων καλλιτεχνών. Έχει επίσης διευκολύνει επισκέψεις ανταλλαγής σε ελληνοκυπριακά και τουρκοκυπριακά εργαστήρια, για την περαιτέρω οικοδόμηση κατανόησης και ειρηνικής συνύπαρξης αυτών των δύο κοινοτήτων. Η πρόσκληση σε Τουρκοκύπριους καλλιτέχνες παραμένει πάντα ανοιχτή για να συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις της Σχολής Χαρακτικής και του Μουσείου Χαρακτικής Χαμπή.

«Ο Χαμπής Τσαγγάρης είναι αξιοσημείωτος για τα επιτεύγματά του στην ενίσχυση των συνδέσεων και της κατανόησης ανάμεσα στις κοινότητες και τις διαφορετικές κουλτούρες στην διακοινοτική Κύπρο μέσω της δουλειάς του με την πολιτιστική κληρονομιά. Με μια παθιασμένη και συμπεριληπτική προσέγγιση, έχει αφιερωθεί στη μετάδοση γνώσης τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, ενσωματώνοντας την παραδοσιακή κυπριακή αφήγηση στις προσπάθειές του. Έχει προσεγγίσει έναν εντυπωσιακό αριθμό ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων μαθητών. Οι καινοτόμες ιδέες του και η δέσμευσή του στην τέχνη ως μέσο για την μετάδοση ουσιαστικών μηνυμάτων αποτελούν έμπνευση για άλλους ευρωπαίους πολίτες», δήλωσε η κριτική επιτροπή των βραβείων.

«Τα διεθνή ταξίδια και η ενασχόληση του Τσαγγάρη με απομακρυσμένα χωριά αντικατοπτρίζουν την αφοσίωσή του στην ενίσχυση των διαπολιτισμικών σχέσεων στην Κύπρο και εκτός συνόρων . Μέσα από το έργο του, αναδεικνύει τη δύναμη της τέχνης και της εκπαίδευσης στην αναζωογόνηση διαφορετικών πτυχών του συλλογικού μας παρελθόντος και στην εξασφάλιση της συνέχειας με το συλλογικό μας παρελθόν», κατέληξε η κριτική επιτροπή.

Η ανακοίνωση της μη κερδοσκοπικής εταιρείας Σχολή-Μουσείο Χαρακτικής Χαμπής με την ευκαιρία της βράβευσης:

Η μη κερδοσκοπική εταιρεία Σχολή - Μουσείον Χαρακτικής Χαμπή χαιρετίζει με ενθουσιασμό και βαθιά ικανοποίηση την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Europa Nostra να βραβεύσουν τον ιδρυτή της χαράκτη Χαμπή με το Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς #European Heritage Award / Europa Nostra Award 2023. Όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση “Φέτος, 30 εξαιρετικά επιτεύγματα πολιτιστικής κληρονομιάς από 21 χώρες έχουν βραβευτεί με την κορυφαία διάκριση της Ευρώπης στον τομέα αυτό. Μεταξύ των φετινών νικητών είναι ο Χαμπής Τσαγγάρης από την Κύπρο, ο οποίος βραβεύτηκε για τα αξιοσημείωτα επιτεύγματά του σχετικά με την ενίσχυση των συνδέσεων και της κατανόησης μεταξύ των κοινοτήτων και των πολιτισμών στην διακοινοτική Κύπρο μέσω της δουλειάς του με την άυλη κληρονομιά και πιο συγκεκριμένα την χαρακτική”.

Οι νικητές θα τιμηθούν στην τελετή των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς στις 28 Σεπτεμβρίου στο Palazzo del Cinema στη Βενετία.

Οι υποστηρικτές και οι λάτρεις της πολιτιστικής κληρονομιάς μπορούν από σήμερα να ανακαλύψουν τους νικητές και να ψηφίσουν διαδικτυακά για να αποφασίσουν ποιος θα κερδίσει το βραβείο Public Choice 2023/ Βραβείο Κοινού 2023, που θα λάβει χρηματικό έπαθλο €10.000. Στην περίπτωση που το Βραβείο Κοινού κερδίσει ο Χαμπής τα χρήματα θα πάνε στο Δημοτικό Μουσείον Χαρακτικής Χαμπή στην Λευκωσία για την κατασκευή χώρου για εργαστήρια χαρακτικής.

Δεκαετίες προσπαθειών για διατήρηση και διάδοσης της Πολιτιστικής Κληρονομίας και προσφοράς στην Τέχνη βρίσκουν αναγνώριση μέσα από τον πολύ σημαντικό Ευρωπαϊκό θεσμό της Europa Nostra.

Η Europa Nostra (λατινικά: Η Ευρώπη μας) είναι η ευρωπαϊκή φωνή της κοινωνίας των πολιτών που υπερασπίζεται τη διαφύλαξη και την ανάδειξη της πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς. Είναι μια πανευρωπαϊκή ομοσπονδία Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Aπό το 1971 με την συμμετοχή του στην ίδρυση και στις δράσεις της ομάδας “Τέχνη στον λαό” η οποία οργανώνει εκθέσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις σε χωριά ο Χαμπής δείχνει τον δρόμο. Η Τέχνη δεν είναι για κάποιους λίγους αλλά για όλους. Η παράδοσή μας, οι ρίζες μας είναι το βασικότερο στήριγμα για να μην χαθούμε.

Η ανάγκη του να μοιράζεται με άλλους την τέχνη του και να προσφέρει, εκφράζεται με τα δωρεάν μαθήματα χαρακτικής στη μνήμη του δασκάλου του Τάσσου Αλεβίζου. Πρόσφυγας από την αγαπημένη του Κοντέα, ξεκινά τον Αύγουστο του 1995 δωρεάν μαθήματα στο τουρκοκυπριακό χωριό Πλατανίστεια. Σε ένα σπίτι-ερείπιο που το έκανε Σχολή. Ξεκίνησε, ολόκληρο τον Αύγουστο, από τις 8 το πρωί μέχρι τις 8 το βράδυ είναι με τους μαθητές του. Συνέχισε κάθε Αύγουστο, κάθε χρόνο, για δεκαετίες. Άνθρωποι κάθε ηλικίας συμμετέχουν στα εργαστήρια, ανακαλύπτουν τον δημιουργικό εαυτό τους και βιώνουν αυτό το πανηγύρι γνώσης και χαράς. Μέσα από τα χρόνια αυτής της αξιοθαύμαστης δράσης αρκετοί εκπαιδευτικοί ενώθηκαν με το Χαμπή κι έγιναν μόνιμοι συνεργάτες προσφέροντας και αυτοί σε άλλους όσα δέχτηκαν από τον δάσκαλό τους. Ο κύκλος της προσφοράς και της αγάπης συνεχίζεται μέχρι σήμερα και μεγαλώνει. Ο Χαμπής και η ομάδα του οργάνωσαν πάνω από 20 εργαστήρια σε χωριά σε όλη την Κύπρο με μεγάλη επιτυχία.

Το 2008 ο Χαμπής ανοίγει το Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στα Πλατανίστεια στο οποίο εντάσσει έργα από την παγκόσμια ιστορία της Χαρακτικής και έργα σύγχρονων καλλιτεχνών. Ανάμεσα τους και Τούρκοι και Τουρκοκύπριοι χαράκτες. Τούτο έφερε αντιδράσεις εθνικιστών που του κήρυξαν πόλεμο. Η συνεργασία με Τουρκοκύπριους καλλιτέχνες όμως δεν σταμάτησε.

Σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, η χαρακτική έχει απλωθεί σε όλη την Κύπρο χάρις στις συστηματικές προσπάθειες του Χαμπή και της ομάδας του μέσα από εργαστήρια για εκπαιδευτικούς που με την σειρά τους την μεταφέρουν στα παιδιά. Στις Μπιεννάλε Χαρακτικής που οργανώθηκαν το 2017 και 2019 στην Λευκωσία συμμετείχαν εκατοντάδες παιδιά από 5 μέχρι 18 χρονών από όλη την Κύπρο..

Το 2019 μετά από μια τεράστια κινητοποίηση εθελοντών και φίλων που αγόρασαν το ειδικό χαρακτικό αντίδωρο σε όσους προσέφεραν χρήματα, ανοίγει το Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στην Λευκωσία το οποίο αμέσως αναπτύσσει μια πλούσια δράση με εκθέσεις, εργαστήρια εκπαιδευτικά προγράμματα κ.α. Είναι ένα μουσείο που κτίστηκε στο μισογκρεμισμένο κτήριο των Φούρνων στην οδό Αμμοχώστου στην εντός των Ενετικών τειχών Λευκωσία, χωρίς χρηματοδότηση αλλά με την αγάπη των μαθητών και φίλων της Σχολής και του Μουσείου. Ένα θαύμα που υποκινήθηκε από τον Χαμπή τους φίλους συνεργάτες του και την ανθρωπιά τους.

Ταυτόχρονα το εκτεταμένο ερευνητικό έργο του Χαμπή για τα παραδοσιακά παραμύθια και τους καλικάντζαρους και οι σχετικές εικονογραφημένες εκδόσεις του αποτελούν ένα θησαυρό κληρονομιάς που σήμερα διαχέεται παντού στην εκπαίδευση, και σε όλη την Κύπρο και το εξωτερικό. Χωρίς το έργο του Χαμπή πιθανόν αυτοί οι θησαυροί να ήταν χαμένοι.

Η αναγνώριση από την Europa Nostra και η βράβευση αυξάνει τις ευθύνες όλων μας, στελεχών της ομάδας του Χαμπή, μαθητών και φίλων γιατί πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειες ώστε να μην επιτρέψουμε στο κύμα της αδιαφορίας και της διαφθοράς που ταλανίζει τον τόπο μας να μεγαλώσει.

Ο Χαμπής με τη ζωή, το έργο και την ανθρωπιά του μας έδειξε τον δρόμο της προσφοράς στην τέχνη, τον πολιτισμό και την παράδοση. Εκεί είναι οι ρίζες μας εκεί πρέπει να προσανατολιστούμε.

Φωτογραφία: Μιχάλης Μιχαηλίδης