Tου Ανδρέα Μαλάη

Η ταινία ξεκινάει προκλητικά: ο 12χρονος Zain κάνει μήνυση στους γονείς του, επειδή τον έφεραν στον κόσμο. Σκηνή δικαστηρίου, οι γονείς στο εδώλιο του κατηγορουμένου και μετά αναδρομή στο παρελθόν για τη σύγχρονή «οδύσσεια» ενός παιδιού που οι συνθήκες τον ανάγκασαν να μεγαλώσει βίαια και απάνθρωπα. Μια κινηματογραφική – ρεαλιστική προσέγγιση με έντονη επίκληση στο συναίσθημα – ενίοτε και ενός πικρού κλαυσίγελου – και εικαστικές αναλαμπές που μας γοητεύουν, η ταινία είναι «ενοχλητική» σε τέτοιο βαθμό που μας καθηλώνει καταδικαστικά σε μια ενοχική αδράνεια.

Το παιδικό δράμα πάντα «πουλάει», καθώς επικαλείται την ευσυγκίνητη φύση μας και αίρει τους περιορισμούς της σύγκρισης. Αποτελεί, επομένως, μια εύκολη συνταγή που πολλές φορές εκμεταλλεύεται με χυδαίο και άτεχνο τρόπο τα εύθικτα προστατευτικά μας ένστικτα για να συγκινήσει. Η συγκεκριμένη, όμως, ταινία δεν αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα. Μπορεί αφενός να ακολουθεί μια ευθύγραμμη αφηγηματική πορεία, αλλά αυτό που στο τέλος κερδίζει είναι η ιστορία, γυμνή και εκτεθειμένη όπως όλους τους ήρωες της ταινίας. Η Labaki στέκεται με σεβασμό απέναντι στη σοβαρότητα του υλικού της και με μια αξιοθαύμαστη «θεώρηση» των πραγμάτων, φωτίζει περισσότερο τις ανθρώπινες σχέσεις παρά τις καταστάσεις που τις φυραίνουν.

Η δομή της ταινίας είναι δίπτυχη, με τον Zain να μεταβαίνει από τη μια προβληματική κατάσταση στην άλλη και τη δεύτερη να αποτελεί λογική απόρροια της πρώτης. Το οικογενειακό δράμα διαδέχεται η τραγωδία της Rahil, μιας μετανάστριας από την Αιθιοπία, η οποία προσπαθεί να μεγαλώσει το νεογέννητο παιδί της σε ένα κράτος που δεν το αναγνωρίζει και απειλεί να την απελάσει. Ο Zain, επομένως, από προστατευόμενος τρέπεται στο δεύτερο μισό της ταινίας σε προστάτη του νεογέννητου Yonas, γίνεται «κηδεμόνας» κάτω από σκληρές συνθήκες και βιώνει τον πόνο, τις θυσίες και τον αποχωρισμό με έναν τρόπο που κλειδώνει εύστοχα τις δύο πτυχές του δράματος στη σκηνή του δικαστηρίου. Κατορθώνεται με αυτό τον τρόπο να τονιστεί η παντοδαπώς αιμάσσουσα βιωμένη εξωτερική πραγματικότητα του ήρωα, που εξωτερικεύεται ως θράσος και αναίδεια από την πλευρά του, με μια ερμηνεία τόσο αληθοφανή, που δεν μπορεί παρά να συγκινεί.

Για όσους το βιώνουν, η έκτρωση, η ανέχεια, η παιδική κακοποίηση, η προσφυγιά και το μεταναστευτικό δεν είναι υλικό για τέχνη. Εύστοχα, επομένως, η Labaki φλερτάρει τολμηρά με τις δυναμικές του genre και δεν καταχράζεται το βήμα της για φιλόδοξες ρητορίες, παρά μόνο για μικρές «παράφωνες» στιγμές, που εν τέλει στο συνολικό αποτέλεσμα «συγχωρούνται». Κι αν δεν μπορούμε να ταυτιστούμε πλήρως με το χάος της Καπερναούμ, θα ήταν ύβρις, εξάλλου, να το πιστεύαμε, εν τέλει μένει μέσα μας πικρά το αναπάντητο ερώτημα του «τυχαίου», του πώς ένα γύρισμα της τύχης θα ήταν αρκετό για να πάψουμε να «συμπονούμε» με προκλητική αναίδεια τα ναυάγια της ζωής, όταν εμείς σε ένα σινεμά με ποπ κορν και αναψυκτικό καθησυχάζουμε με λυτρωτικά δάκρυα τη δυτικοθρεμμένη συνείδησή μας, πριν πάμε στο κοντινότερο εστιατόριο για να κλείσουμε τη βραδιά. Αξίζει να το δείτε!

*Στο Pantheon Art Cinema καθημερινά στις 20.00.