Του Ανδρέα Μαλάη

«Με κυριαρχεί η Λευκωσία,
Μ’ αποστομώνει ο στίχος της,
Επικάθεται».
Κ. Μόντης
«Η μείζων Λευκωσία είναι ίσως η μοναδική περιοχή της Κύπρου που μπορεί να καυχιέται ότι κατοικείται συνεχώς και αδιάκοπα από τη Χαλκολιθική Εποχή (αρχές της τρίτης χιλιετηρίδας π.Χ).» Με αυτό τον τρόπο μας υποδέχεται το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εκθέσεις που αφορούν στην ιστορία της πρωτεύουσάς μας.

Σάββατο πρωί, μέσα Ιουνίου, ο καιρός αναποφάσιστα δειλός και η παλιά πόλη με προσκαλούσε σε μια μικρή εξερεύνηση στα στενά της δρομάκια, η οποία δεν θα μπορούσε να έχει ευτυχέστερη κατάληξη από μια… πολύωρη στάση στο Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο που για τις ανάγκες της έκθεσης για τη Λευκωσία έχει μετατραπεί σε ένα «ιστορικό καταφύγιο» για όλα τα γούστα. Τα τουριστικά σοκάκια στη λαϊκή γειτονιά ήταν γεμάτα από τουρίστες, που στην ολιγόωρη στάση τους στη Λευκωσία – προτού κατευθυνθούν προς τα… δημοφιλή τουριστικά θέρετρα – γύρευαν να αγοράσουν μανιωδώς σουβενίρ και καρτ ποστάλ. Μοναδική διέξοδος από τη «στενωπό» του τουρισμού; Η όαση ενός κλιματιζόμενου μουσείου που υποσχόταν να με ταξιδέψει στην ιστορία της πόλης μου, μιας πόλης για πολλούς παρεξηγημένης και αδικημένης.

Ο χάρτης του μουσείου στα αριστερά και ξεκινάμε! Η έκθεση εκτείνεται και στους 3 ορόφους του μουσείου, σε μια πορεία που παρουσιάζει με χρονολογική σειρά τη γέννηση, την εξέλιξη και τη σημερινή κατάσταση της Λευκωσίας. Το ισόγειο, λοιπόν, καταλαμβάνει κατά κύριο λόγο τα ανασκαφικά ευρήματα και τη γένεση και εξέλιξη της πόλης κατά τους αρχαίους χρόνους, όπου ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει τεκμήρια και ευρήματα της περιόδου που συνοδεύονται από λεπτομερείς περιγραφές και λεζάντες, ωστόσο, το πιο ενδιαφέρον σημείο της έκθεσης και εύλογα το πιο –επάξια- χρονοβόρο είναι ο πρώτος όροφος των μόνιμων συλλογών του μουσείου, όπου περιγράφεται γραμμικά και με αρκετή ενάργεια η ιστορία της πόλης από τους βυζαντινούς μέχρι τους οθωμανικούς χρόνους στο νησί. Παρακολουθούμε, έτσι, την πολυτομεακή δραστηριότητα και ανάπτυξη της πόλης κατά τη βυζαντινή περίοδο, τη φραγκοκρατία, την ενετοκρατία και, τέλος, τους οθωμανικούς χρόνους, μέσα από ιστορικά τεκμήρια, αποσπάσματα περιηγητών της εποχής, ενδυμασίες, αναπαραστάσεις «χαρακτηριστικών» πολιτισμικών στοιχείων – όπως η αναπαράσταση ενός τυπικού οντά της οθωμανικής περιόδου με λεπτομερή λειτουργική επεξήγηση- αριστουργήματα μικροτεχνίας και κεραμικής, χάρτες της περιόδου και πορτρέτα. Όλα τοποθετημένα στο σωστό σημείο κι αφού προηγηθεί η απαραίτητη εισαγωγή για κάθε ιστορική περίοδο, συνθέτουν το πανόραμα και τον αστείρευτο ιστορικό πλούτο της περιόδου που καλύπτει ο πρώτος όροφος, τον οποίο δεν χορταίνεις να εξερευνάς. Την έκθεση εμπλουτίζει σημαντικά και ο Μουσικός Κώδικας της Κύπρου, ο οποίος επιστρέφει στο νησί 6 αιώνες μετά τη μεταφορά του στην Ιταλία ως μέρος της προίκας της Άννας Λουζινιάν, έπειτα από δανεισμό από την Εθνική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη του Τορίνο και αποτελεί εξαιρετικής σημασίας πηγή πληροφοριών για την πολυφωνική μουσική της Μεσαιωνικής Ευρώπης. Από μια τέτοια έκθεση δεν θα μπορούσε, εξάλλου, να απουσιάζει και μια εκτενής περιγραφή της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής της πρωτεύουσας, που παρουσιάζεται με ενδιαφέροντα και ελκυστικό τρόπο μέσα από μια διαδραστική οθόνη, που δεν παραλείπει κανένας εννοείται επισκέπτης. Ο δεύτερος όροφος είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου αφιερωμένος στην περίοδο της αγγλοκρατίας, περιγράφοντας τόσο τα ιστορικά γεγονότα, επιλεκτικά, φυσικά, και κάπως πυκνότερα, λόγω χρονικής εγγύτητας, όσο και πολιτιστικά τεκμήρια και λεπτομέρειες της καθημερινότητας. Στην αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων, μάλιστα, η έκθεση εμπλουτίζεται με διάφορες λεπτομέρειες της Βυζαντινής και Μεσαιωνικής Λευκωσίας, με τις βασικές ενότητες να καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεματικών, από τον άνθρωπο, στους θεσμούς, τους νόμους, τη θρησκευτική ζωή και την τέχνη.

Η ώρα είχε πάει 15.30 όταν είχα κατέβει και πάλι στο ισόγειο, συνειδητοποιώντας ότι μέσα σε τρεις ώρες είχαν περάσει μπροστά στα μάτια μου αιώνες και αιώνες ιστορίας, μικρές και μεγάλες όψεις της πόλης μου, σταθμοί και μικρές ενδιαφέρουσες πινελιές. Κάποια τα γνώριζα, άλλα τα θυμήθηκα, τα περισσότερα, όμως, τα έμαθα εκεί και, κλείνοντας πίσω μου την πόρτα του μουσείου, περπάτησα πάλι στα στενά δρομάκια της πρωτεύουσας, που κόντρα στους καιρούς – και μαζί τους - εξακολουθεί να γράφει ιστορία! «Άξιζε», είπα. Εγώ και 4-5 «ξέμπαρκοι» τουρίστες…
Η έκθεση είναι ανοιχτή στο κοινό Τρίτη – Κυριακή από τις 10.00 – 16.30 (εξαιρούνται οι δημόσιες αργίες). Η είσοδος στο μουσείο είναι δωρεάν.