του Ανδρέα Μαλάη

Σε σκηνοθεσία Κώστα Γάκη και μετάφραση Θωμά Μοσχόπουλου, ο «Μίστερο Μπούφο» του Ιταλού βραβευμένου με Νόμπελ λογοτεχνίας συγγραφέα Ντάριο Φο (1969) ανεβαίνει στην Κύπρο αυτό το καλοκαίρι για λογαριασμό του ΘΟΚ. Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό κείμενο με κωμικά σκετς, που αντλούν την έμπνευσή τους από τα μεσαιωνικά θρησκευτικά έργα, βασισμένα στην παραδόση των πλανόδιων θεατρίνων.

Σε ένα αρκετά λιτό και λειτουργικό σκηνικό, οκτώ ηθοποιοί μάς μεταφέρουν σε εμβληματικές στιγμές του Θείου Δράματος, από τον γάμο της Κανά, στην Ανάσταση του Λαζάρου, τη σφαγή των νηπίων και τη Σταύρωση, ιδωμένες, ωστόσο, με μια σκωπτική διάθεση που εξερευνά, εν γένει, την «αδικία» του σχεδίου της Θείας Οικονομίας και τις αντιφάσεις που διαπερνούν τη Θεία Πρόνοια, με έναν ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα που εκλογικεύει τα «μυστήρια», δημιουργώντας άλλοτε χιούμορ κι άλλοτε δραματικό… κλαυσιγέλωτα, που αγγίζει τα όρια ενός περίεργου διδακτισμού, που ίσως οφείλεται στην ερμηνευτική προσέγγιση των θεματικών (πρβλ. «Η Μαρία στον Σταυρό). Η «γέννηση του γελωτοποιού» – από τον Θανάση Ισιδώρου – λειτουργεί ως βασικός αρμός του κειμένου, που παρέχει την ευκαιρία στις υπόλοιπες ιστορίες να ξεδιπλωθούν, ορμώμενες από λεκτικές συνάψεις που συνδέονται – χαλαρά– με τη βασική πλοκή. Εύστοχα, το ακίνητο περιστρεφόμενο κυκλικό σκηνικό εξυπηρετεί αυτόν τον αρμό, γύρω από τον οποίο περιστρέφονται και τα σκετς, την ίδια στιγμή, όμως, που η περιστροφή, ως μηχανισμός, δεν ενσωματώθηκε οργανικά, στον βαθμό που να είναι απαραίτητη. Τα λιτά, πανομοιότυπα κοστούμια της Ηλέκτρας Κυθραιώτου εξυπηρετούν την αυθεντική διανομή του πρωτότυπου, παραπέμποντας, ταυτόχρονα, στη γραφική αμφίεση των γελωτοποιών του μεσαίωνα. Η κίνηση, επιμελημένη από την Έλενα Αντωνίου, προωθεί την εύτροχη ροή του κειμένου, που επικοινωνεί τις βασικές ιδέες εύστοχα και με αρκετή ενάργεια, ενώ ο λιτός φωτισμός, πέραν των συμβολισμών της Θείας Παρουσίας, παραμένει πίστος στη λαϊκή καταγωγή και πρόθεση του έργου.

Πρόκειται για ένα κείμενο που στόχο είχε, σύμφωνα με τον Ντάριο Φο, να προκαλέσει γέλιο, κλάμα, αγανάκτηση και οίκτο μέσα από τις θεματικές του, από τις κοινωνικές ανισότητες μέχρι την παντοδυναμία ενός υποκριτικού κλήρου. Οι ερμηνείες, στοιχισμένες στον ρόλο αυτό, κινούνται σε συμπαθητικό επίπεδο, εξυπηρετώντας κυρίως – σχεδόν αποκλειστικά, όμως - το γέλιο, χωρίς να απουσιάζουν οι υπερβολές και ο στόμφος, ενώ κορυφαία στιγμή της παράστασης, κατά… κοινού ομολογία είναι ο ρόλος του μπεκρή που διηγείται τον γάμο της Κανά, τον οποίο ενσαρκώνει γλαφυρά η Αφροδίτη Κλεοβούλου – υποβοηθούμενη, φυσικά, κι από το «αριστοφανίζον» και «μεσοκωμωδιακά» κεντημένο κείμενο που είχε στη διάθεσή της. Οι ιδιαίτερες στιγμές των Θεοφανείων, από την άλλη, όπως αποδόθηκαν, ορισμένως άγγιζαν τα όρια «διδακτικής προπαγάνδας», που έστεκαν, ωστόσο, μετέωρες, θέτοντας τον θεατή σε αμηχανία για τις προθέσεις τους, ισορροπώντας ανάμεσα στην ηθικοδιδακτική διάσταση και το «παράλογο» των θείων μυστηρίων, που δεν προκαλούσαν εν τέλει ούτε οίκτο ούτε κλάμα, πέρα από το εξαιρετικά ενδιαφέρον λογοτεχνικό τους σπέρμα.

Πρόκειται για μια ασφαλή και, κατ’ επέκταση ευχάριστη πρόταση, που πατά σε ένα κείμενο που ανοίγει άμεσα διάλογο με το σήμερα, με την ιδιαιτερότητα, όμως, πως, στις μέρες μας, οι συγκεκριμένες θεματικές δεν παραμένουν σε επίπεδο λαϊκού διαλόγου, αλλά αποτελούν φιλοσοφικό προβληματισμό που αγγίζει ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Η σύνδεση αυτή έλειψε – ως προς τον εκσυγχρονισμό του θέματος - και το κείμενο έμεινε κλεισμένο στα δικά του – εξαιρετικά – όπλα, μιλώντας ουσιαστικά με τον εαυτό του. Ο σκηνοθέτης μάς αποχαιρετά με μια εξαιρετική στροφή από τις… ορφανές και σε σκληροπυρηνική κυπριακή διάλεκτο «Ρίμες Αγάπης» του Μεσαίωνα, που νοηματικά ερμηνεύει ως το εναγώνιο πάλεμα του ανθρώπου για τα ανώτερα ιδανικά, που ενώ θα μπορούσε να λειτουργήσει νοηματικά, μοιάζει εν μέρει ξένο, καθώς τα ερωτικά αυτά ποιήματα σηματοδοτούν για μεγάλη μερίδα της κριτικής την αναγεννησιακή αφύπνιση της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο σύνολό της, χωρίς να αποπνέουν πουθενά τη θεματική της παράστασης. Εξάλλου, φάνηκε ως μια επιφανειακή απόπειρα να «γειωθεί» το κείμενο στα κυπριακά δεδομένα, στοιχείο που είτε θα έπρεπε να απουσιάζει εντελώς είτε να είναι ενσωματωμένο οργανικότερα στο σύνολο της παράστασης. 

Πρωταγωνιστούν:
Δημήτρης Αντωνίου, Χάρης Αριστείδου, Πηνελόπη Βασιλείου, Νίκη Δραγούμη, Θανάσης Ισιδώρου, Αφροδίτη Κλεοβούλου, Πάνος Μακρής και Αντωνία Χαραλάμπους. Την Τετάρτη 4 και την Πέμπτη 5 Ιουλίου στις 21.00 στο Αρχαίο Ωδείο Πάφου. Τηλέφωνο: 22314507. Τιμή: €12 / €6.